Το τι ορίζουμε ως φυσικές επιστήμες μπορεί να διατυπωθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις προσδοκίες του ατόμου που επιχειρεί ένα τέτοιο ορισμό. Αλλά όλοι συμφωνούν ότι οι φυσικές επιστήμες διαμορφώνουν τον πολιτισμό και διαμορφώνονται από αυτόν (Herbert 1985, Little Bear 2000). Οι φυσικές επιστήμες επηρεάζουν τις ζωές όλων μας, είτε μας αρέσει, είτε όχι. Μας προσφέρουν την τεχνολογία και διαμορφώνουν την άποψή μας για τον κόσμο. Επίσης θέτουν θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο που εμείς οι άνθρωποι αλληλεπιδρούμε με τη φύση. Και καθώς οι φυσικές επιστήμες εξελίσσουν και αλλάζουν τον κόσμο, κάθε γενιά δεν ψάχνει απλά για καινούργιες σύγχρονες απαντήσεις, αλλά επαναδιατυπώνει από την αρχή τα θεμελιώδη αυτά ερωτήματα. Και αυτή ακριβώς είναι η δυναμική των φυσικών επιστημών (Weinert 2005).
Όταν διδάσκουμε ή διδασκόμαστε φυσικές επιστήμες τις περισσότερες φορές τα επιστημονικά γεγονότα παρουσιάζονται ξεκομμένα από το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο προέκυψαν. Τα επιστημονικά επιτεύγματα όμως αποτελούν κοινωνικές κατασκευές με κοινωνικές συνέπειες (Humby & James 1942). Οι ίδιοι οι επιστήμονες επηρεάζονται από την εποχή τους, τις πολιτισμικές τάσεις, τις ηθικές νόρμες, τις προσωπικές τους φιλοδοξίες και φιλοσοφίες, τις συνθήκες χορηγίας για έρευνα και φυσικά από τις διάφορες μορφές εξουσίας που προσπαθούν να ελέγξουν το δημιουργικό τους έργο.
Η χρήση της ατομικής βόμβας στο τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για να μελετήσουμε την πολυ-επίπεδη λειτουργία των φυσικών επιστημών: οι επιστήμονες μέσα στο χώρο που αποκαλούμε ερευνητικό εργαστήριο δοκιμάζουν τις νέες ιδέες και κατασκευάζουν την ατομική βόμβα, οι χορηγοί τους είναι ο στρατός και το ίδιο το κράτος των ΗΠΑ, το κίνητρό τους αρχικά είναι το αντι-ναζιστικό και αντι-ρατσιστικό τους συναίσθημα αλλά και οι προσωπικές τους ερευνητικές φιλοδοξίες, οι ίδιοι άλλοτε αντιδρούν στους χορηγούς τους και άλλοτε αφήνονται να χειραγωγηθούν από αυτούς, η παγκόσμια πολιτική κατάσταση την εποχή εκείνη μπορεί να ερμηνευθεί με πολλούς τρόπους.
Όλα τα παραπάνω με πολύ ενδιαφέροντα αλλά και φιλικό για τους μη ειδικούς τρόπο παρουσιάζονται στην ταινία Shadow Makers. Μια ιστορία ασυνήθιστων ανθρώπων που άλλαξαν τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου, στην απομονωμένη έρημο του Νέου Μεξικού, υλοποιείται το σχέδιο Μανχάταν – η προσπάθεια για την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Η ταινία αναπαριστά πιστά τόσο τα ιστορικά όσο και τα επιστημονικά γεγονότα που περιγράφει. Στην ταινία εμφανίζονται γνωστοί και βραβευμένοι ηθοποιοί όπως ο Πολ Νιούµαν, ο Ντουάιτ Σουλτζ, η Μπόνι Μπεντέλια, ο Τζον Κιούζακ, η Λόρα Ντερν, η Νατάσα Ρίτσαρντσον που με τις ερμηνείες τους κάνουν το ακροατήριο να ενδιαφέρεται να μάθει την ιστορία της πρώτης ατομικής βόμβας. Δύο είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες της αφήγησης: ο στρατηγός Λέσλυ Γκρόουβς που έχει οριστεί από τον αμερικάνικο στρατό επικεφαλής της στρατιωτικής αυτής προσπάθειας δημιουργίας ενός νέου υπέρ-όπλου και ο Τζέι Ρόµπερτ Όπενχαϊµερ, ο φιλόδοξος επιστήμονας επικεφαλής της ομάδας ευρωπαίων και αμερικανών επιστημόνων που προσπαθούν να ανακαλύψουν και να συνθέσουν νέες πρωτοποριακές θεωρίες και να τις εφαρμόσουν στην κατασκευή της ατομικής βόμβας σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια.
Με αφορμή την ταινία έρχονται στο προσκήνιο τα διαφορετικά προφίλ των επιστημόνων οι οποίοι είναι όλοι άνδρες (οι γυναίκες της ταινίας έχουν τους ρόλους της συζύγου, της ερωμένης και της νοσοκόμας αντανακλώντας και τα κοινωνικά στερεότυπα της εποχής). Μερικά χαρακτηριστικά προφίλ επιστημόνων είναι τα ακόλουθα:
ο φιλόδοξος, αλαζόνας, χωρίς ηθικές αξίες με στόχο την επιτυχία
ο φιλομαθής, συνεργάσιμος, αλτρουιστής που δεν θέλει να βλάψει ανθρώπους με τις ανακαλύψεις του
ο ακτιβιστής που μάχεται για τα ιδανικά του
Επίσης η ταινία φέρνει στην επιφάνεια τις σχέσεις εξουσίας και ερευνητικού επιστημονικού έργου. Τα προγράμματα έρευνας στις περισσότερες περιπτώσεις χρηματοδοτούνται από διάφορες μορφές εξουσίας (κράτη, θεσμούς, πολιτική ή στρατιωτική εξουσία). Το επιστημονικό έργο επομένως χρηματοδοτείται στοχευμένα και οι επιστημονικές ανακαλύψεις τροχοδρομούνται προς εφαρμογές οι οποίες έχουν προαποφασιστεί και δεν αφορούν στις πλειοψηφία τους τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων. Στην ταινία παρακολουθούμε τον χορό επιστήμης – εξουσίας: Ποιος θα χρησιμοποιήσει ποιον; Η εξουσία την επιστήμη προς όφελός της ή η επιστήμη της εξουσία για να πετύχει αγαθή χρηματοδότηση;
Η μητέρα όλων των διαστημικών πτήσεων είναι το V2, ένας πύραυλος μεγάλου βεληνεκούς που κατασκευάστηκε στη διάρκεια του 2ου παγκοσμίου πολέμου από τον Wernher von Braun στη Γερμανία. Με τους πυραύλους V2 ο γερμανικός στρατός κατάφερε να βομβαρδίσει το Λονδίνο και παρόλο που επρόκειτο για ένα όπλο μαζικής καταστροφής, ταυτόχρονα η τεχνογνωσία γύρω από αυτό ήταν ποθητή για τους συμμάχους.
Έτσι στο τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου αμερικανοί και σοβιετικοί προσπαθούν να αποκτήσουν τόσο τα σχέδια κατασκευής των πυραύλων V2, όσο και τους μηχανικούς και τους ειδικούς επιστήμονες που εργάστηκαν για την κατασκευή τους. Οι σοβιετικοί βρίσκουν πυραύλους V2 και αρκετούς μηχανικούς από τη Γερμανία και ξεκινούν το διαστημικό τους πρόγραμμα με επικεφαλής έναν ευφυή Ρώσο επιστήμονα τον Sergei Korolev. Οι Αμερικανοί καταλαμβάνουν το στρατόπεδο κατασκευής των V2 και σε αυτούς παραδίδεται ο ίδιος ο Wernher von Braun και το επιτελείο του, οι οποίοι μεταφέρονται στις ΗΠΑ και αποτελούν την κύρια επιστημονική ομάδα της NASA για τις διαστημικές πτήσεις. Οι επιστήμονες αυτοί όμως είναι εγκληματίες πολέμου. Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας Πεενεμούντε όπου κατασκευάζονταν οι πύραυλοι V2 εξοντώθηκαν 20.000 κρατούμενοι. Περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν κατασκευάζοντας τους πυραύλους παρά στους βομβαρδισμούς του Λονδίνου όπου και χρησιμοποιήθηκαν οι πύραυλοι V2.
τον πρώτο δορυφόρο τον Sputnik το 1957
τον πρώτο άνθρωπο σε τροχιά γύρω από τη γη τον Γιούρι Γκαγκάριν στις 12 Απριλίου του 1961
το Λούνα-9 το πρώτο μη επανδρωμένο σκάφος που εκτέλεσε ομαλή προσσελήνωση και μετέδωσε φωτογραφίες στο Γη το Φεβρουάριο του 1966
το Λούνα-10 που τον Απρίλιο του ίδιου έτους έκανε μια πλήρη περιστροφή γύρω από τη Σελήνη.
Παρ’ όλες τις επιτυχίες του κανείς δεν γνώριζε ποιος είναι ο επικεφαλής των ερευνών για τις διαστημικές πτήσεις στη Σοβιετική Ένωση λόγω της μυστικότητας που είχε επιβάλει η κυβέρνηση. Μόνο την ημέρα της κηδείας του αποκαλύπτεται το όνομα του Sergei Korolev και τιμάται ως ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης.
Στις Η.Π.Α, ο Wernher von Braun με την ομάδα του βρίσκονται πίσω από όλες τις επιτυχίες της NASA στο διάστημα με αποκορύφωμα τις επανδρωμένες πτήσεις στην Σελήνη.
Όλα τα παραπάνω με πολύ ενδιαφέροντα αλλά και φιλικό για τους μη ειδικούς τρόπο παρουσιάζονται στην σειρά ντοκιμαντέρ του BBC Space Race. Ανάμεσα στα διάφορες άλλες ταινίες που έχουν γίνει για την κούρσα για την κατάκτηση του διαστήματος, η συγκεκριμένη ταινία ξεχωρίζει γιατί δίνει την ευκαιρία στο θεατή να παρακολουθήσει παράλληλα τις σοβιετικές και τις αμερικανικές προσπάθειες για την κατάκτηση του διαστήματος, αναπαράγει το κλίμα του ψυχρού πολέμου, ενώ παρουσιάζει τους επιστήμονες στην ανθρώπινή τους διάσταση.
Η ιστορία της έρευνας για το AIDS μπορεί να μας αποκαλύψει μια σειρά από ενδιαφέροντα θέματα σχετικά με τη φύση της επιστήμης:
– πώς η επιστήμη τελικά εξελίσσεται;
– ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές αυτής της εξέλιξης;
– ποιοι επιστήμονες και με ποιους στόχους, κίνητρα, πεποιθήσεις, φιλοσοφίες ζωής και εργασίας προάγουν την επιστημονική έρευνα;
Η ταινία And the band played played on αποτελεί μια αρκετά πιστή καταγραφή των επιστημονικών ερευνών, διενέξεων και μικροπολιτικών γύρω από την προσπάθεια να μελετηθεί και να αντιμετωπισθεί το σοβαρό αυτό σύνδρομο, το AIDS. Για το ακροατήριο της ταινίας η προσπάθεια των επιστημονικών ομάδων που πρωταγωνίστησαν στην έρευνα για το AIDS είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα για το πώς η επιστήμη λειτουργεί. Η επιστημονική ομάδα του αμερικανικού κέντρου λοιμώξεων στις συναντήσεις της προσπαθεί να απαντήσει τρία ερωτήματα:
τι γνωρίζουμε;
τι υποθέτουμε;
τι μπορούμε να αποδείξουμε;
Η πορεία μιας έρευνας εξαρτάται από πολλές άλλες παραμέτρους, όπως για παράδειγμα τα κοινωνικά στερεότυπα που στην περίπτωση του AIDS για πολύ καιρό λάθος ταυτοποιήθηκε ως μια ασθένεια ενός ειδικού πληθυσμού με συγκεκριμένο σεξουαλικό προσανατολισμό και δεν χρηματοδοτήθηκε η έρευνα καθαρά από κοινωνικό ρατσισμό. Ακόμα και όταν έγινε γνωστό από τις έρευνες ότι το AIDS μας αφορά όλους και όλες και ότι μεταδίδεται με το αίμα θέτοντας σε ιδιαίτερο κίνδυνο τους αιμορροφιλικούς (που δεν μπορεί το σώμα τους να κλείσει εύκολα ακόμα και τις πιο απλές πληγές και επομένως χρειάζονται συχνά αίμα), τους νεφροπαθείς, τους ανθρώπους που εγχειρίζονται, ακόμη και τότε οι τράπεζες αίματος για χρόνια αντιστάθηκαν στον έλεγχο των αποθεμάτων σε αίμα για να μη χάσουν χρήματα από το κέρδος τους (οι περισσότερες τράπεζες αίματος είναι κερδοφόρες ιδιωτικές επιχειρήσεις που αγοράζουν και πωλούν το αίμα). Στην ταινία, σε μια από τις συζητήσεις αυτές μεταξύ των γιατρών εκπροσώπων της βιομηχανίας αίματος που κατά πλειοψηφία απορρίπτουν τον έλεγχο για AIDS των αποθεμάτων τους χαρακτηριστικά διατυπώνεται προς αυτούς το ερώτημα: Αν οι γιατροί λειτουργούν σαν επιχειρηματίες, τότε που ο κόσμος θα στραφεί για να θεραπευθεί; Στις Η.Π.Α. ο έλεγχος για AIDS των αποθεμάτων αίματος καθυστέρησε 10 χρόνια και στο διάστημα αυτό μολύνθηκαν και πέθαναν το 90% των αιμοφιλικών.
Σε όλες τις προφορικές παραδόσεις των πολιτισμών της γης συναντάμε μύθους για τη δημιουργία του κόσμου. Πώς δημιουργήθηκε το σύμπαν, τα αστέρια, ο ήλιος και η γη; Πάνω στη γη, πώς εμφανίστηκε για πρώτη φορά η ζωή; Ποια είναι η ιστορία της εξέλιξης μέχρι σήμερα; Οι μύθοι ήταν οι απόπειρες ερμηνείας των φυσικών φαινομένων και διαδικασιών μέσα στα διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια στα οποία αναπτύχθηκαν. Οι φυσικές επιστήμες αποτελούν με τις δικές τους ερμηνείες την σύγχρονη μυθολογία. Και γιατί μυθολογία; Γιατί η ανθρώπινη γνώση εξελίσσεται στον χρόνο και στις επόμενες δεκαετίες ή εκατονταετίες μπορεί οι σημερινές επιστημονικές ερμηνείες να μοιάζουν απλοϊκές σαν μύθοι. Παρουσιάζοντας τις ερμηνείες των φυσικών επιστημών ως τη σύγχρονη μυθολογία και συσχετίζοντας τις ερμηνείες αυτές με τους μύθους των παραδόσεων καταλήγουμε σε μια πολύ γοητευτική αφήγηση των φυσικών επιστημών ενώ παράλληλα αποκαθηλώνουμε τον δογματισμό, τον ελιτισμό και τη σοβαροφάνεια που εκφραστές του επιστημονισμού υιοθετούν.
Μέσα από καταπληκτικές εικόνες και ήχους που έχουν συλλέξει ταξιδεύοντας σε όλες τις ηπείρους και δανειζόμενοι επιστημονικές οπτικοακουστικές καταγραφές από τηλεσκόπια και μικροσκόπια κάνουν το ακροατήριο να δει μακριά στο διάστημα και βαθιά μέσα στα κύτταρα των ζωντανών οργανισμών. Με τη βοήθεια της αφηγητικής μαεστρίας του αφρικανικής καταγωγής γάλλου ηθοποιού Sotigui Kouyate ακούμε γοητευμένοι το παραμύθι της δημιουργίας. Ο Kouyate υποδύεται έναν μάγο σαμάνο που μας εξιστορεί καθισμένος μπροστά στη φωτιά τον μύθο για τη δημιουργία του κόσμου: μας εξιστορεί, πραγματοποιεί μια σειρά από διδακτικά σημαντικές αναλογίες και παρακολουθούμε μέσα από τις εικόνες και τους ήχους της ταινίας την επιστημονική ερμηνεία για τη δημιουργία του πλανήτη και της ζωής πάνω σε αυτόν όπως οι επιστημονικές έρευνες έχουν καταλήξει πως είναι μέχρι το 2005 που η ταινία ολοκληρώθηκε.
Η ταινία έχει κάτι ακόμα πολύ ενδιαφέρον: η μουσική του Bruno Coulais έχει αρμονικά δέσει ο Laurent Quaglio με τους φυσικούς ήχους που ηχογραφήθηκαν στη διάρκεια των γυρισμάτων κάνοντας την ταινία ιδιαίτερα εύγλωττη ακόμα και προς τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης μια και ο ήχος και μόνο της ταινίας είναι ιδιαίτερα πλούσιος και πολυδύναμος.
ταινία κάνει το ακροατήριο να αναρωτηθεί για:
– τους μύθους από διάφορους πολιτισμούς για τη δημιουργία του κόσμου και για την εξέλιξη και της εμφάνισης της ζωής πάνω στη γη
– τις θεωρίες που έχουν διατυπωθεί από τις φυσικές επιστήμες για τη δημιουργία του κόσμου και για την εξέλιξη και της εμφάνισης της ζωής πάνω στη γη
– τις ομοιότητες και τις διαφορές που αναδεικνύει μια σύγκριση μεταξύ μύθων και επιστημονικών θεωριών.
Ο μύθος της Περσεφόνης είναι ένας από τους πολλούς μύθους που υπάρχουν στον κόσμο για την εναλλαγή των εποχών στη γη. Ένας από τους τόπους όπου ο μύθος αυτός ήταν ιδιαίτερα σημαντικός είναι η Ελευσίνα όπου στο παρελθόν πραγματοποιούνταν τα ελευσίνια μυστήρια, τελετές αφιερωμένες στον αποχωρισμό της Δήμητρας από την κόρη της την Περσεφόνη και στην κάθοδο της Περσεφόνης στον Άδη. Η ταινία του Φίλιππου Κουτσάφτη Αγέλαστος Πέτρα είναι μια αφετηρία για να θυμηθούμε τόσο το μύθο της Περσεφόνης όσο και άλλους μύθους από διάφορους πολιτισμούς για την εναλλαγή των εποχών, να συγκρίνουμε τους μύθους αυτούς μεταξύ τους αλλά και με παλιότερες και σύγχρονες θεωρίες των φυσικών επιστημών που αφορούν τις εποχές και το κλίμα στις διάφορες περιοχές της γης.
Το ντοκιμαντέρ Αγέλαστος Πέτρα ολοκληρώθηκε το 2000 αλλά τα γυρίσματα της ταινίας διήρκεσαν πάνω από 10 χρόνια. Το κυρίως θέμα της ταινίας είναι η Ελευσίνα. Η ταινία ακολουθεί τις ζωές ορισμένων κατοίκων της Ελευσίνας. Καθημερινοί, απλοί άνθρωποι παρελαύνουν μπροστά από τον φακό απαθανατίζοντας έτσι το κομμάτι της Ελευσίνας που κρατάνε μέσα τους. Η ταινία βραβεύτηκε με το Βραβείο Κοινού στο 41ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης.
Η ταινία καταφέρνει να παρουσιάσει το μύθο της Περσεφόνης, τον κύκλο των εποχών και τον ατέρμονο κύκλο της ζωής και του θανάτου και πως οι άνθρωποι σε διάφορες εποχές αντιλαμβάνονται και αντιδρούν απέναντι στις εναλλαγές αυτές. Παράλληλα παρουσιάζονται:
– κομμάτια της ιστορίας της Ελευσίνας, περίοδοι ακμής και παρακμής
– η εκβιομηχάνιση και η αποβιομηχάνιση της περιοχής
– η επιβάρυνση τους περιβάλλοντος και η έντονη ατμοσφαιρική ρύπανση από τους βιομηχανικούς ρύπους και τα διυλιστήρια πετρελαίου
– οι κύκλοι ζωής παλιών επαγγελμάτων που εκλείπουν και της αρμονία της συνύπαρξης των τελευταίων αυτών επαγγελματιών με τη φύση και το περιβάλλον σε αντίθεση με τον πόλεμο που φαίνεται να έχει κηρύξει στη φύση η σύγχρονη τεχνολογική εξέλιξη
– οι ροές των ανθρώπων και το αποτύπωμά τους στον τόπο και στον χρόνο: πρόσφυγες, μετανάστες, ταξιδιώτες, πολεμιστές, περιπλανώμενοι, περαστικοί.
Η ταινία αναδεικνύει εξαιρετικά το καλειδοσκόπιο των γνώσεων που αφορούν τις φυσικές επιστήμες και εμπλέκονται με διαφορετικές όψεις της ζωής και της σκέψεις μας και μας αφορούν όλους και όλες καθώς οι ρίζες τους είναι βαθιά μέσα στα θεμελιώδη ανθρώπινα ερωτήματα για τη ζωή και τον θάνατο.
Οι φυσικές επιστήμες με την τέχνη έχουν επανειλημμένα συναντηθεί και συνεχίζουν να συναντιούνται με πολλούς τρόπους:
– τα επιστημονικά επιτεύγματα εμπνέουν τους καλλιτέχνες και αυτοί δημιουργούν έργα που επιχειρούν να εκφράσουν αισθητικά επιστημονικές θεωρίες
– επιστήμονες και επιστημόνισσες εμπνέονται από τους ανθρώπους της τέχνης ή από καλλιτεχνικά ρεύματα και καταλήγουν σε ανάλογες επιστημονικές θεωρίες
– οι απεικονίσεις των επιστημονικών μοντέλων, εικόνες επιστημονικών δεδομένων και επιστημονικές οπτικοακουστικές καταγραφές με τη χρήση π.χ. τηλεσκοπίων ή μικροσκοπίων μπορεί να έχουν υψηλή αισθητική αξία και να αποτελούν οι ίδιες έργα τέχνης
– η επιστημονική και η καλλιτεχνική δημιουργική σκέψη και φαντασία φτάνουν στο ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα ακολουθώντας διαφορετικούς δρόμους
– οι καλλιτέχνες με το έργο τους σχολιάζουν στοιχεία της φύσης των φυσικών επιστημών που τους προβληματίζουν, εστιάζοντας μεταξύ άλλων στις αλληλεπιδράσεις επιστήμης και κοινωνίας και στις στάσεις και τις αξίες που οι επιστήμες καλλιεργούν.
Ο Ιούλιος Βερν αποτελεί μια πολύ ειδική περίπτωση στον χώρο της επιστήμης. Ο ίδιος ενδιαφέρονταν υπερβολικά για την επιστήμη της εποχής του και διάβαζε όλα τα επιστημονικά άρθρα και βιβλία που κυκλοφορούσαν. Γοητευόταν από τις πρωτοποριακές θεωρίες και αυτός τις εμπλούτιζε με τη φαντασία του και έγραφε τα καταπληκτικά μυθιστορήματα του στα όρια της επιστημονικής φαντασίας. Ο λόγος του όμως ήταν οραματικός για τους νέους επιστήμονες και στη συνέχεια αυτοί εμπνέονταν από τον Ιούλιο Βερν και οδηγούνταν σε νέες ανακαλύψεις, καινούργιες θεωρίες, τεχνολογικά επιτεύγματα, ακόμα και στη διαμόρφωση νέων επιστημονικών πεδίων.
Η επιστήμη της σπηλαιολογίας είναι μια από τις επιστήμες που δημιουργήθηκε με αφετηρία το βιβλίο του Βερν Ταξίδι στο κέντρο της Γης και ο πύραυλος που κατασκεύασε ο Korolev για να ταξιδέψει ο Σπούτνικ στο διάστημα ήταν εμπνευσμένος από το βιβλίο του Βερν Από τη Γη στη Σελήνη.
Η ταινία δίνει την ευκαιρία στο ακροατήριο να αναλογιστεί τις πορείες της δημιουργικής σκέψης, να συγκρίνει τα διαφορετικά μονοπάτια σκέψης και να φιλτράρει την εφαρμοσιμότητα των ιδεών με το πλέγμα των διαθέσιμων τεχνολογικών εφαρμογών.
